Funkcje trójkątów interpersonalnych

Aby odróżnić różne funkcje trójkątów należy określić bliskie pojęcia. „Sojusz” kiedy ludzie łączą się z powodu wspólnego interesu. „Koalicja” to dwie osoby połączone przeciwko trzeciej lub w celu wyłączenia trzeciej. Badanie nad „trójkątami” w grupach społecznych prowadził Caplow = Trzy osoby w koalicji, aby zwiększyć władzę jednego przełożonego a obniżyć drugiego. A jest silniejsza niż B a B jest silniejsza niż C, ale B i C razem są silniejsze niż A. Haley rozpoczął badanie trójkątów w rodzinie schizofreników i określił je jako pomieszanie w poziomach systemu relacji. Tutaj funkcjonowanie trójkątów charakteryzuje się = Kara za trzymanie strony jednej z dwóch osób przez trzecią i kara za  nie trzymanie strony żadnej z dwóch osób.
Funkcja tworzenia trójkątów w koncepcji Bowena – wiązanie lęku. W trójkącie dwie osoby są w relacji, jedna na zewnątrz. Gdy jest napięcie w relacji dwóch osób, trzecia wybiera pozycję na zewnątrz jako bardziej komfortową, bo jest wolna od napięcia, jaki wówczas powstaje w tej relacji. Kiedy napięcie miedzy dwoma jest małe, trzecia traci tę korzyść i odczuwa izolację. Gdy napięcie małe – dwie strony trójkąta czuja się komfortowo, trzecia jest w konflikcie. Gdy poziom napięcia i lęku jest nieduży wtedy wystarczy jeden trójkąt w rodzinie do związania lęku.

Tworzenie trójkątów interpersonalnych jako sposób wiązania lęku 

■Małżonkowie z nieodróżnionym Ja od Ja rodzin pochodzenia tworzą niestabilny układ.

Problemy w relacji powodują konflikt między nimi albo wywołują negatywne emocje i lęk u jednego z nich. Ta, która się żle czuje szuka osoby trzeciej, aby stworzyć z nią fuzję i aby w ten sposób związać lęk w relacji z nią.

■ Na przykład, żona przeżywa lęk dotyczący problemów w  relacji z mężem i kieruje lęk ku dziecku i koncentruje na nim tworząc z nim fuzję emocjonalną. Koncentrowanie uwagi na dziecku pozwala matce na pominięcie własnego lęku. Emocjonalna fuzja matki z dzieckiem może przybrać formę więzi o charakterze zależności lub konfliktu i walki.

■ Osoby funkcjonują tak, że dwie sa w relacji a jedna na zewnątrz
1. Ojciec zajmuje pozycję poza relacją. Z jednej strony ojciec odczuwa ulgę, bo nie musi się zajmować  żony lękiem związanym z jego osobą i problemami emocjonalnymi w ich relacji. Z drugiej strony czuje się odsunięty; więc jest depresyjny.
2. Dziecko ma dość nadmiaru opieki i powstaje napięcie między dzieckiem a matką; matka szuka pomocy u męża. Ojciec włącza się do relacji z dzieckiem. Wtedy napięcie powstaje między ojcem a dzieckiem, a matka na pewien czas zajmuje pozycję  poza relacją ojciec -dziecko.
3. Dziecko skarży się matce na złe traktowanie go przez ojca i matka włącza się do relacji z ojcem, aby „ratować” dziecko. Atakuje męża i tworzy się napięcie między nią a mężem, wtedy na pewien czas dziecko zajmuje pozycję poza relacją matka –ojciec.

W efekcie dziecko staje się niedorozwinięte funkcjonalnie.
■ Wzrost poziomu lęku u osoby tworzącej trójkąt wzmaga aktywność emocjonalną w trójkącie.
■ Włączenie do układu dwóch osób osoby trzeciej albo przez fizyczną obecność albo przez rozmowę o niej, redukuje lęk związany z problemami dotyczącymi tych dwóch. Można włączyć osoby spoza rodziny, np. z miejsca pracy, psychologa, przyjaciela
■ Są małżeństwa, w których lęk się zwiększa , gdy włączona jest nowa osoba. Gdy zona lub maż boi się , że że partner zaangażuje emocje poza ich relacją.

Koncepcja „ja” wg Bowena

Pseudo Ja

Połączone systemy intelektualny i emocjonalny to pseudo ja. Brak odróżnienia Ja od rodziny pochodzenia idzie w parze z brakiem oddzielenia systemów emocjonalnego i intelektualnego. Gdy system intelektualny i emocjonalny są połączone, wówczas następuje  wytwarza   się pseudo- Ja. Jednostka  postępuje kierując się emocjami w odróżnieniu od postępowania na podstawie stałych zasad.

Gdy systemy te nie są oddzielone, zarówno myślenie, jak i działanie są zdefiniowane przez uczucia. Konsekwencjami są: brak równowagi emocjonalnej, nieświadomość emocji i niewyrażanie emocji, niekontrolowane wybuchy emocji.

Stopień oddzielenia systemów koreluje z siłą potrzeby uzależnienia się od innych i dążeniem do nieodróżniania Ja od Ja rodziny pochodzenia. Im większe połączenie między systemami intelektualnym i emocjonalnym tym większa jest siła dążenia do uzależnienia od innych i większa tendencja do nieodróżniania Ja od Ja rodziny pochodzenia. Wtedy osoba tworzy fuzję z inną osobą i traci w związku własne Ja. Zdolność do oddzielenia systemów zmniejsza się pod wpływem lęku. Lęk występuje, gdy pojawia się wydarzenie stresujące.

W relacjach konsekwencjami są:
– Słabe granice między własnym Ja i Ja innych ludzi.
-Przyjmowanie odpowiedzialności za emocjonalne samopoczucie innej osoby.
– Oczekiwanie, ze ktoś inny jest odpowiedzialny za moje samopoczucie.

Stabilne ja

Gdy system emocjonalny jest oddzielony od emocjonalnego, wtedy kształtuje się Ja stabilne, co oznacza działanie na podstawie intelektu i postępowanie na podstawie stałych zasad.

■ Rozdzielenie systemu intelektualnego od emocjonalnego umożliwia:
– zdolność do definiowania własnych zasad postępowania; wyboru przekonań przez rozumowe rozważenie alternatyw; w efekcie jasne określenie  siebie:  „Oto taki jestem” Oto w co wierzę”.
– obraz siebie nie jest zależny od tego, co ludzie mówią, czy myślą.
-zdolność do utrzymania indywidualności (własnego Ja oddzielonego od Ja innych).
– odczuwanie emocji przy zachowaniu do nich dystansu.

■ Zachowanie w relacji:
– przejawiają  mniej intensywne emocje (w porównaniu z osobą, której oba systemy są połączone) i mniej nasiloną potrzebę jedności z partnerem (połączenia Ja z Ja partnera);
– partnerzy mają mniej emocjonalnych wymagań wobec siebie nawzajem.

Idealne małżeństwo = dwie osoby, które cechują się oddzieleniem systemów intelektualnego i emocjonalnego. Są w stanie utrzymać emocjonalną intymność bez utraty autonomii. Nie wywierają presji na dzieci, aby dostosowały się do ich wyobrażeń. Pod wpływem lęku związanego z wydarzeniami stresującymi mogą zareagować objawami zaburzenia, ale szybko wrócą  do poprzedniego poziomu funkcjonowania.

Przejawy zależności od rodziny pochodzenia
■Potrzeba nieodróżniania Ja od Ja rodziny, z której się pochodzi przejawia się jawną zależnością, albo zaprzeczeniem istnieniu zależności.
■ Przy jawnej zależności widoczne jest poszukiwanie uznania i nastawienie na spełnianie oczekiwań innych.
■ Przy zaprzeczeniu zalezności następuje odcięcie emocjonalne od rodziny, pozostaje nierozwiązane emocjonalne przywiązanie, z którym sobie radzi sobie przez zaprzeczenie i izolację od rodziny.

Przejawy emocjonalnego odcięcia się polegają na buncie przeciw spełnianiu życzeń innych ludzi i poszukiwanie braku akceptacji i. Przybiera to formę wycofania emocjonalnego na zasadzie ”Nie potrzebuje ludzi” przy wrażliwości na to, co ludzie mówią i robią.

Międzygeneracyjna terapia Bowena cz.I

Terapia międzygeneracyjna jest zorientowana historycznie. Skupia się  na  jednostce w kontekście rodziny wielopokoleniowej. Jej cel to separacja psychiczna jednostki od rodziny lub separację wszystkich członków rodziny od siebie. Dlatego też to jeden pacjent, a nie cała rodzina  jest w centrum uwagi terapeuty.
Bowen czerpał  inspiracje z tradycji psychoanalitycznej. Wspólna z psychoanalizą jest teorię zmiany (uświadomienie sobie i  odreagowanie wypartych uczuć). Cele psychoterapii to osiągnięcie indywiduacji ja. Również podobne są technik: eksplorowanie uczuć, uzyskanie wglądu, przepracowanie przeszłych wydarzeń.
Podobnie  jak w psychoanalizie używa się koncepcji przyczynowości linowej: osoba w jednej generacji ma  określone zachowanie, które wyzwala w drugiej osobie z drugiego pokolenia zachowanie kompensacyjne, co przejawia się  objawem przez jeszcze inną osobę w trzecim pokoleniu.. Nie zajmują się zachowaniami w relacjach, które utrzymują problem obecnie.
Murray Bowen rodzinę traktuje jako zjawisko międzypokoleniowe. Rodzina – według niego- to grupa osób, między którymi istnieją więzi emocjonalne; wspólne myśli , uczucia, fantazje. Wyodrębnił dwie rodziny: mniejsza to  rodzina nuklearna (osoby mieszkające razem obecnie ) i  większa: rodzina rozszerzona (osoby żyjące, bez względu na to gdzie mieszkają i nieżyjące).
Problem indywidualny małżonka lub dziecka lub problem w relacji między małżonkami jest  wynikiem ich relacji  z ich rodzicami. A relacja ich rodziców  jest efektem ich relacji z ich rodzicami.

Geneza zaburzonego zachowania

Podstawą tworzenia się problemów emocjonalnych u członków rodziny – mąż , żona, dziecko leży brak odróżnienia własnego Ja małżonków od Ja rodziny, z której pochodzą.   Brak odróżnienia się ja bierze się z instynktownej skłonności  do zależności. W relacjach miedzy ludźmi działają dwie instynktowne siły – dążenie do autonomii i do zależności.
W rodzinie nuklearnej u podstaw zaburzonego zachowania któregokolwiek z członków rodziny leży nierozwiązane emocjonalne przywiązanie męża i żony do własnych rodziców. Ludzie z Ja nieodróżnionym od Ja rodziny generacyjnej  tworzą związek z osobą podobnie nieoddzieloną od swojej   rodziny, z której pochodzi.
Mąż i żona przenoszą emocjonalną potrzebę nieodróżnienia się z relacji z  własnymi rodzicami na małżonka.  Małżonkowie poszukują u siebie nawzajem wskazówek, jak reagować emocjonalnie i jakich dokonywać wyborów. Układ taki jest niestabilny. Efektem braku stabilności w relacji  małżeńskiej są objawy zaburzonego zachowania.  Objawy przejawiają się:
(1) w relacji małżeńskiej, jako konflikt, rozwód lub dystans;
(2) w zdrowiu jednego z partnerów fizycznym lub psychicznym;
(3) w zdrowiu jednego lub więcej dzieci jako fizyczna lub emocjonalna dysfunkcja, np. problemy emocjonalne, psychosomatyczne, dysfunkcje społeczne.
Funkcjonalna rodzina jest wolna od objawów w tych trzech obszarach.

Mediolańska szkoła terapii

Szkoła mediolańska psychoterapii rodzin pochodzi od czwórki badaczy, którzy w 1967r. Założyli w Mediolanie Instytut Badań nad Rodziną. Zespół tworzyli badacze – psychoanalitycy: M. Selvini-Palazzoli, G. Prata, L. Boscolo oraz G. Cecchina. Stworzyli innowacyjne i odrębne metody w psychoterapii rodzin, tak że uznaje się je  jako specyficzną szkołę terapeutyczną. Zostały opisane  w książce pt. Paradox and counterparadox (1978). Szkoła mediolańska jest obecnie jedną z najpopularniejszych metod psychoterapii rodzin.
Szkoła mediolańska choć  ma status odrębnego kierunku w psychoterapii, jest uważana  za systemową terapię rodzin. Istotnym jej elementem jest zmiana oparta na różnicowaniu. W tym złożonym procesie potrzebna jest psychoterapeucie postawa neutralności. Pozwala ona mieć – przy pełnym szacunku w stosunku do rodziny – dystans wobec opowieści, którą on prezentuje. Jest to warunkiem  powstania  historii alternatywnych, mające wartość służącą rodzinie.
Terapeuci używają wówczas  pytań cyrkularnych, które pozwalają odpowiadającym na nie, zmieniać perspektywę obserwacji relacji zachodzących pomiędzy pozostałymi członkami systemu. Ma szansę zaistnieć wtedy język opowiadania o problemie inny niż dotąd. Ważnymi metodami postępowania terapeutycznego są także: zmiana kontekstu, rytuały, metafory, przeformułowania, pozytywne konotacje, praca na zasobach, paradoks i wiele innych.

Dziś pojęcie „szkoła mediolańska” ma dwa kierunki, które wyodrębniły się jako różnice w myśleniu włoskich psychoterapeutów. Pierwszy reprezentuje Selvini-Palazzoli i Prate, a drugi (skupiony bardziej szkolenia): L. Boscolo i G. Cecchina. Różnice te zaznaczyły się na tyle wyraźnie, że dziś mówi się o klasycznej szkole mediolańskiej mając na myśli okres wspólnego działania całej czwórki, natomiast szkoła postmediolańska to kierunek jaki obrali L. Boscolo i G. Cecchina. Dzieło, w którym zaznaczone są owe różnice to: Family games: General models of psychotic  processes in the family (1989), wydana przez Selvini-Palazzoli i jej współpracowników.
Rodzina, według tego kierunku to samoregulujący się system. Każde jej zachowanie jest komunikacją. Psychoterapeuci tego kierunku nie poświęcają się dokładnej analizie całego systemu rodzinnego, a skupiają się bardziej na znalezieniu punktu węzłowego, którego zmiana spowoduje zmianę całego systemu. W rodzinie mają miejsce ciągle różnorakie gry, które mogą trwać od pokoleń. Rola psychoterapeuty polega na rozpoznaniu systemu rodzinnego i ustalenie gier i zasad panujących w rodzinie, zanim przystąpi do właściwej psychoterapii. Gry rodzinne trwają ponieważ każdy członek rodziny uczestniczy w niej z nakazu lojalności. W pewnym momencie pojawia się ryzyko objawienia się zachowań psychotycznych w rodzinie. Określenie technik pozwalających przerwać grę rodzinną jest wielką zasługą szkoły mediolańskiej. Charakterystyczne jest, że taka sama gra jaka toczy się wewnątrz rodziny, ma miejsce potem między członkami rodziny a terapeutą.Szkoła mediolańska wykształciła trzy podstawowe zasady prowadzenia sesji psychoterapii rodzinnej, są to: stawianie hipotez, cyrkularność i neutralność.
W oparciu o informacje, które posiada na danym etapie psychoterapii, psycholog stawia hipotezę. Hipoteza ma wartość funkcjonalną, tzn. jest użyteczna niezależnie od tego czy jest prawdziwa czy nie. Powinna ona  być systemowa, tj. obejmować wszystkich członków rodziny, wliczając w to także przednie pokolenia.
Cyrkularność w szkole mediolańskiej to umiejętność psychoterapeuty do prowadzenia poszukiwań w oparciu o informacje zwrotne od rodziny, powstające w odpowiedzi na informacje, które uzyskuje on relacjach, a więc o różnicy i zmianie. Technika pytań cyrkularnych polega na zadawaniu pytań odnoszących się do różnic lub definiujących relacje (kierowane do każdej z osób w rodzinie). Pytania te pozwalają omijać opór rodzinny , walkę pomiędzy jej członkami, pobudzają też członków systemu myślenia w kategoriach różnic i relacji. Zasada neutralności to efekt jaki wywiera na rodzinie zachowanie terapeuty podczas sesji. Psycholog nie może robić wrażenia wspierania kogokolwiek lub oceniania poszczególnych członków rodziny. Neutralność to także pozostawanie terapeuty poza systemem rodzinnym3.

Zespół szkoły mediolańskiej stosuje szereg nowatorskich technik terapeutycznych jak chociażby interwencja paradoksalna, czy też rytuały rodzinne. Rytuały rodzinne są symboliczną formą komunikacji , która dzięki satysfakcji, jaką członkowie rodziny odczuwają z jej powtarzania, jest odtwarzana systematycznie na przestrzeni czasu. Jako technika terapeutyczna powoduje, że określone działania są przez wszystkich członków rodziny.

Schemat  pracy wg wzoru mediolańskiego:

– psychoterapeuci zbierają wstępne informacje w trakcie zgłaszania się rodziny na terapię. Przed sesją wspólnie konstruują hipotezę dotyczącą systemu rodzinnego,
– pierwsza sesja z całą rodzina trwa ok. godziny,
– po sesji zespół terapeutyczny spotyka się (prowadzący i obserwatorzy „za szybą”) i konstruują wstępnie interwencję terapeutyczną,
– zespół terapeutyczny przekazuje rodzinie interwencję końcową,
– zespół zbiera się ponownie po zakończeniu sesji aby omówić reakcje rodziny na interwencję;

Sesje terapeutyczne w przypadku szkoły mediolańskiej przebiegają w cyklu comiesięcznych spotkań. Metody terapeutyczne szkoły mediolańskiej przynoszą dobre efekty przy leczeniu objawów psychotycznych związanych z kultywowaniem przez rodzinę gier i zasad panujących nieraz od pokoleń. Takim objawem jest np. jadłowstręt psychiczny (anoreksja). Należy również zaznaczyć, że obecnie na świecie (również w Polsce) dominują techniki opracowane przez szkołę postmediolańską czyli L. Boscolo i G. Cecchina, którzy to skupili się bardziej na szkoleniu terapeutów.

Psychoterapia systemowa utożsamiana często z terapią rodzinną ma zastosowanie nie tylko na tym gruncie. Może być z powodzeniem stosowana w terapii indywidualnej, par a także psychoterapii grupowej oraz innych systemach problemowych.

Strategiczna terapia rodzinna

Psychoterapia strategiczna jest także nazywana terapią nastawioną na rozwiązanie problemu. Przedstawiciele szkoły komunikacyjnej, np. Halley, Watzlawik, Weakland, zaczęli wypracowywać nową metodę pracy z rodzinami, wykorzystującą pośrednie, paradoksalne metody oddziaływania.

Objaw jako oznaka choroby systemu rodzinnego

Psychoterapia strategiczna przejęła tezy ogólnej teorii systemów oraz teorii komunikacji. Rodzina ujmowana jest jako system interpersonalny. Problemy indywidualne  są rozumiane jako manifestacja zaburzenia systemu rodzinnego. Objaw osoby określanej jako pacjent,  (nie jest on rozumiany ofiarą rodziny) wcale nie musi być najbardziej ważącym  i zaburzonym czynnikiem w funkcjonowania rodziny. Istotniejsze jest to, w jaki sposób rodzina funkcjonuje i podtrzymuje  objawy.

Terapeuci strategiczni dla wyjaśnienia zaburzeń interpersonalnych przyjmują cyrkularny model funkcjonowania rodziny, odrzucając linearną przyczynowość. Dlatego uważają, że  objawy nie są spowodowane konkretnym wydarzeniem, a są fragmentem całości –  błędnego koła interakcji rodzinnych.

Psychoterapeuci strategiczni nie interesują się przeszłością poszczególnych osób, historią rodziny czy powstawania zachowania symptomatycznego. Według teorii systemów, rodzina  jest postrzegana jako system w dynamicznym napięciu między zachowaniem stabilności a zmianą.

Rodziny zaburzone mają tendencję do zachowania stabilności niezależnie od nacisków zewnętrznych i zmian rozwojowych, a w sytuacji kryzysu przejawiają swoją zwartość zachowań i intensyfikują ich natężenie. Dla zachowania sztywnej homeostazy rodziny zaburzone podtrzymują mit o idealnym funkcjonowaniu bez walk, o niezwykłej solidarności rodzinnej. Rodziny patologiczne nie są także w stanie przyjąć ani symetryczności ani komplementarności relacji. Próby ustanowienia trwałych związków obu typów są dyskwalifikowane.

Praca nad problemem tu i teraz

Głównym celem psychoterapii strategicznej jest rozwiązanie problemu prezentowanego przez rodzinę. Zakłada się, że zmiana patologicznej sekwencji zdarzeń w rodzinie podtrzymującej symptom, poprawi jej funkcjonowanie.

opracowanie na podst. przeglądu terapii rodzinnych autorstwa Doroty Reguły

Strukturalna terapia rodzinna

Twórcą strukturalnej psychoterapii rodzinnej jest Salvador  Minuchin. Zadaniem terapeuty jest doprowadzenie do takiej zmiany struktury rodziny, aby mogła ona  samodzielnie radzić sobie ze swoimi problemami.

Koncepcja struktury rodziny

Struktura rodziny jest zespołem funkcjonalnych wymagań, które organizują sposób zachodzenia interakcji pomiędzy członkami rodziny. Strukturę każdej rodziny tworzą i utrzymują mechanizmy częściowo uniwersalne, a częściowo wytworzone przez daną rodzinę. Taką uniwersalną zasadą jest konieczność utrzymania pewnej hierarchii. Wiele szczegółowych zasad, charakterystycznych dla danej rodziny wynika z  jej historii, i wzajemnych oczekiwań.

Każdy  system rodziny dzieli się na subsystemy. Poszczególni jej członkowie mogą tworzyć ze sobą do wykonania różnych zadań subsystemy.  Może to  być pojedyncza osoba, diada lub większa grupa. Granice interpersonalne są niewidzialne,  otaczają subsystemy i całą rodzinę. Służą ochronie, odrębności i autonomii poszczególnych subsystemów. Granice interpersonalne mogą być sztywne (system niezaangażowany), zatarte (płynne, system splątany) lub jasne.

Geneza zaburzenia rodziny

Zaburzenie  powstaje, gdy struktura rodziny jest za mało elastyczna, uniemożliwia jej przystosowanie się do zmian rozwojowych lub wymogów otoczenia. Granice między subsystemami są wówczas zbyt płynne lub sztywne. Celem psychoterapii strukturalnej jest nastawienie na zmianę struktury rodziny, co z kolei wpływa na modyfikacje zachowań, a także doświadczeń jej członków. Zadaniem terapeuty nie jest rozwiązanie bieżącego problemu rodziny, ale wsparcie w modyfikowaniu jej funkcjonowania, by była zdolna do samodzielnego rozwiązania aktualnego i następnych problemów.

opracowanie na podst. przeglądu terapii rodzinnych autorstwa Doroty Reguły

Komunikacyjna terapia rodzin

Podejście komunikacyjne nawiązuje do teorii systemów, cybernetyki i teorii informacji. Uwagę skupiono na znaczeniu komunikacji, zwłaszcza na jej aspektach formalnych. Reprezentantami tego podejścia są: Jackson, Rislin, Satir, Haley, Weakland, Watzlawik oraz Bateson (koncepcja podwójnego wiązania). Rodzina traktowana jest jako system otwarty, zdolny do utrzymywania równowagi. Ważne jest to, co dzieje się pomiędzy członkami rodziny, a szczególnie komunikacja między nimi. Fundamentem do zrozumienia wydarzeń w rodzinie jest analiza efektów ich porozumiewania się.

Podstawowe reguły  komunikacji

• Ludzie pozostający ze sobą w kontakcie, nie mogą nie porozumiewać się. Wszelkie próby unikania porozumiewania się są uznawane za patologiczne.
• Każdy komunikat ma dwojaką funkcję: sprawozdawczą (aspekt treściowy) i relacyjną (aspekt ustosunkowania się). Bardzo duże znaczenie mają tu komunikaty niewerbalne (czasem decydujące o tym,  jak dany komunikat będzie odczytany przez członka rodziny). W zdrowych związkach aspekt treściowy porozumiewania się przeważa nad aspektem ustosunkowania się.
• W rodzinach przekazy o relacjach zorganizowane są w postaci reguł. Reguły organizują interakcję pomiędzy członkami rodziny i zabezpieczają jej homeostatyczną równowagę. Mechanizm homeostazy odpowiada za opór przed zmianą.
• Przypadkowa punktacja sekwencji wydarzeń  jest pochodną relacji pomiędzy dwiema osobami. Ludzie uważają własne zachowanie wyłącznie jako reakcja (skutek) na zachowanie partnera (przyczyna). W rzeczywistości wzór porozumiewania się między ludźmi ma charakter kołowy, a nie linearny, typu przyczyna-skutek.
• Jednostki komunikują się między sobą werbalnie i niewerbalnie.
• Wszelkie interakcje mają charakter komplementarny lub symetryczny. Komplementarny to taki, w którym osoba rozpoczyna działanie, kontroluje związek lub pewne jego obszary, druga zaś ulega, podporządkowuje się czy korzysta z opieki. Zachowania jednego z partnerów uzupełniają zachowania drugiego.

W relacji symetrycznej małżonkom zależy na wzajemnym odzwierciedlaniu zachowań. Jest to pozycja równości obu osób.Zarówno relacje komplementarne i symetryczne mogą być niezaburzone i zaburzone.

Cele szkoły komunikacyjnej

Ogólnym celem rodzinnej psychoterapii komunikacyjnej jest zmiana, podtrzymujących symptomatyczne zachowanie, wzorów komunikacji w rodzinie. Gorad, jeden z przedstawicieli tej szkoły, badając styl komunikacji pomiędzy osobą uzależnioną od alkoholu a partnerką, zauważył, że przekazy stosowane przez nich mają charakter jednostronny (,,one-up” lub informacja bezzwrotna). Alkoholik używa tego stylu, aby uzyskać kontrolę nad sytuacją, jego partnerka zaś w celu kontroli i dominacji. Ponieważ style komunikacji w rodzinie z problemem alkoholowym są wysoce rywalizacyjne małżeństwo nie funkcjonuje dobrze zadaniowo w osiąganiu wspólnych celów. Ich wzór komunikacji uzupełnia się w sztywny sposób i symetrycznie wypełnia.

opracowanie na podst. przeglądu terapii rodzinnych autorstwa Doroty Reguły