Strategiczna terapia rodzinna

Psychoterapia strategiczna jest także nazywana terapią nastawioną na rozwiązanie problemu. Przedstawiciele szkoły komunikacyjnej, np. Halley, Watzlawik, Weakland, zaczęli wypracowywać nową metodę pracy z rodzinami, wykorzystującą pośrednie, paradoksalne metody oddziaływania.

Objaw jako oznaka choroby systemu rodzinnego

Psychoterapia strategiczna przejęła tezy ogólnej teorii systemów oraz teorii komunikacji. Rodzina ujmowana jest jako system interpersonalny. Problemy indywidualne  są rozumiane jako manifestacja zaburzenia systemu rodzinnego. Objaw osoby określanej jako pacjent,  (nie jest on rozumiany ofiarą rodziny) wcale nie musi być najbardziej ważącym  i zaburzonym czynnikiem w funkcjonowania rodziny. Istotniejsze jest to, w jaki sposób rodzina funkcjonuje i podtrzymuje  objawy.

Terapeuci strategiczni dla wyjaśnienia zaburzeń interpersonalnych przyjmują cyrkularny model funkcjonowania rodziny, odrzucając linearną przyczynowość. Dlatego uważają, że  objawy nie są spowodowane konkretnym wydarzeniem, a są fragmentem całości –  błędnego koła interakcji rodzinnych.

Psychoterapeuci strategiczni nie interesują się przeszłością poszczególnych osób, historią rodziny czy powstawania zachowania symptomatycznego. Według teorii systemów, rodzina  jest postrzegana jako system w dynamicznym napięciu między zachowaniem stabilności a zmianą.

Rodziny zaburzone mają tendencję do zachowania stabilności niezależnie od nacisków zewnętrznych i zmian rozwojowych, a w sytuacji kryzysu przejawiają swoją zwartość zachowań i intensyfikują ich natężenie. Dla zachowania sztywnej homeostazy rodziny zaburzone podtrzymują mit o idealnym funkcjonowaniu bez walk, o niezwykłej solidarności rodzinnej. Rodziny patologiczne nie są także w stanie przyjąć ani symetryczności ani komplementarności relacji. Próby ustanowienia trwałych związków obu typów są dyskwalifikowane.

Praca nad problemem tu i teraz

Głównym celem psychoterapii strategicznej jest rozwiązanie problemu prezentowanego przez rodzinę. Zakłada się, że zmiana patologicznej sekwencji zdarzeń w rodzinie podtrzymującej symptom, poprawi jej funkcjonowanie.

opracowanie na podst. przeglądu terapii rodzinnych autorstwa Doroty Reguły

Komunikacyjna terapia rodzin

Podejście komunikacyjne nawiązuje do teorii systemów, cybernetyki i teorii informacji. Uwagę skupiono na znaczeniu komunikacji, zwłaszcza na jej aspektach formalnych. Reprezentantami tego podejścia są: Jackson, Rislin, Satir, Haley, Weakland, Watzlawik oraz Bateson (koncepcja podwójnego wiązania). Rodzina traktowana jest jako system otwarty, zdolny do utrzymywania równowagi. Ważne jest to, co dzieje się pomiędzy członkami rodziny, a szczególnie komunikacja między nimi. Fundamentem do zrozumienia wydarzeń w rodzinie jest analiza efektów ich porozumiewania się.

Podstawowe reguły  komunikacji

• Ludzie pozostający ze sobą w kontakcie, nie mogą nie porozumiewać się. Wszelkie próby unikania porozumiewania się są uznawane za patologiczne.
• Każdy komunikat ma dwojaką funkcję: sprawozdawczą (aspekt treściowy) i relacyjną (aspekt ustosunkowania się). Bardzo duże znaczenie mają tu komunikaty niewerbalne (czasem decydujące o tym,  jak dany komunikat będzie odczytany przez członka rodziny). W zdrowych związkach aspekt treściowy porozumiewania się przeważa nad aspektem ustosunkowania się.
• W rodzinach przekazy o relacjach zorganizowane są w postaci reguł. Reguły organizują interakcję pomiędzy członkami rodziny i zabezpieczają jej homeostatyczną równowagę. Mechanizm homeostazy odpowiada za opór przed zmianą.
• Przypadkowa punktacja sekwencji wydarzeń  jest pochodną relacji pomiędzy dwiema osobami. Ludzie uważają własne zachowanie wyłącznie jako reakcja (skutek) na zachowanie partnera (przyczyna). W rzeczywistości wzór porozumiewania się między ludźmi ma charakter kołowy, a nie linearny, typu przyczyna-skutek.
• Jednostki komunikują się między sobą werbalnie i niewerbalnie.
• Wszelkie interakcje mają charakter komplementarny lub symetryczny. Komplementarny to taki, w którym osoba rozpoczyna działanie, kontroluje związek lub pewne jego obszary, druga zaś ulega, podporządkowuje się czy korzysta z opieki. Zachowania jednego z partnerów uzupełniają zachowania drugiego.

W relacji symetrycznej małżonkom zależy na wzajemnym odzwierciedlaniu zachowań. Jest to pozycja równości obu osób.Zarówno relacje komplementarne i symetryczne mogą być niezaburzone i zaburzone.

Cele szkoły komunikacyjnej

Ogólnym celem rodzinnej psychoterapii komunikacyjnej jest zmiana, podtrzymujących symptomatyczne zachowanie, wzorów komunikacji w rodzinie. Gorad, jeden z przedstawicieli tej szkoły, badając styl komunikacji pomiędzy osobą uzależnioną od alkoholu a partnerką, zauważył, że przekazy stosowane przez nich mają charakter jednostronny (,,one-up” lub informacja bezzwrotna). Alkoholik używa tego stylu, aby uzyskać kontrolę nad sytuacją, jego partnerka zaś w celu kontroli i dominacji. Ponieważ style komunikacji w rodzinie z problemem alkoholowym są wysoce rywalizacyjne małżeństwo nie funkcjonuje dobrze zadaniowo w osiąganiu wspólnych celów. Ich wzór komunikacji uzupełnia się w sztywny sposób i symetrycznie wypełnia.

opracowanie na podst. przeglądu terapii rodzinnych autorstwa Doroty Reguły