Mediolańska szkoła terapii

Szkoła mediolańska psychoterapii rodzin pochodzi od czwórki badaczy, którzy w 1967r. Założyli w Mediolanie Instytut Badań nad Rodziną. Zespół tworzyli badacze – psychoanalitycy: M. Selvini-Palazzoli, G. Prata, L. Boscolo oraz G. Cecchina. Stworzyli innowacyjne i odrębne metody w psychoterapii rodzin, tak że uznaje się je  jako specyficzną szkołę terapeutyczną. Zostały opisane  w książce pt. Paradox and counterparadox (1978). Szkoła mediolańska jest obecnie jedną z najpopularniejszych metod psychoterapii rodzin.
Szkoła mediolańska choć  ma status odrębnego kierunku w psychoterapii, jest uważana  za systemową terapię rodzin. Istotnym jej elementem jest zmiana oparta na różnicowaniu. W tym złożonym procesie potrzebna jest psychoterapeucie postawa neutralności. Pozwala ona mieć – przy pełnym szacunku w stosunku do rodziny – dystans wobec opowieści, którą on prezentuje. Jest to warunkiem  powstania  historii alternatywnych, mające wartość służącą rodzinie.
Terapeuci używają wówczas  pytań cyrkularnych, które pozwalają odpowiadającym na nie, zmieniać perspektywę obserwacji relacji zachodzących pomiędzy pozostałymi członkami systemu. Ma szansę zaistnieć wtedy język opowiadania o problemie inny niż dotąd. Ważnymi metodami postępowania terapeutycznego są także: zmiana kontekstu, rytuały, metafory, przeformułowania, pozytywne konotacje, praca na zasobach, paradoks i wiele innych.

Dziś pojęcie „szkoła mediolańska” ma dwa kierunki, które wyodrębniły się jako różnice w myśleniu włoskich psychoterapeutów. Pierwszy reprezentuje Selvini-Palazzoli i Prate, a drugi (skupiony bardziej szkolenia): L. Boscolo i G. Cecchina. Różnice te zaznaczyły się na tyle wyraźnie, że dziś mówi się o klasycznej szkole mediolańskiej mając na myśli okres wspólnego działania całej czwórki, natomiast szkoła postmediolańska to kierunek jaki obrali L. Boscolo i G. Cecchina. Dzieło, w którym zaznaczone są owe różnice to: Family games: General models of psychotic  processes in the family (1989), wydana przez Selvini-Palazzoli i jej współpracowników.
Rodzina, według tego kierunku to samoregulujący się system. Każde jej zachowanie jest komunikacją. Psychoterapeuci tego kierunku nie poświęcają się dokładnej analizie całego systemu rodzinnego, a skupiają się bardziej na znalezieniu punktu węzłowego, którego zmiana spowoduje zmianę całego systemu. W rodzinie mają miejsce ciągle różnorakie gry, które mogą trwać od pokoleń. Rola psychoterapeuty polega na rozpoznaniu systemu rodzinnego i ustalenie gier i zasad panujących w rodzinie, zanim przystąpi do właściwej psychoterapii. Gry rodzinne trwają ponieważ każdy członek rodziny uczestniczy w niej z nakazu lojalności. W pewnym momencie pojawia się ryzyko objawienia się zachowań psychotycznych w rodzinie. Określenie technik pozwalających przerwać grę rodzinną jest wielką zasługą szkoły mediolańskiej. Charakterystyczne jest, że taka sama gra jaka toczy się wewnątrz rodziny, ma miejsce potem między członkami rodziny a terapeutą.Szkoła mediolańska wykształciła trzy podstawowe zasady prowadzenia sesji psychoterapii rodzinnej, są to: stawianie hipotez, cyrkularność i neutralność.
W oparciu o informacje, które posiada na danym etapie psychoterapii, psycholog stawia hipotezę. Hipoteza ma wartość funkcjonalną, tzn. jest użyteczna niezależnie od tego czy jest prawdziwa czy nie. Powinna ona  być systemowa, tj. obejmować wszystkich członków rodziny, wliczając w to także przednie pokolenia.
Cyrkularność w szkole mediolańskiej to umiejętność psychoterapeuty do prowadzenia poszukiwań w oparciu o informacje zwrotne od rodziny, powstające w odpowiedzi na informacje, które uzyskuje on relacjach, a więc o różnicy i zmianie. Technika pytań cyrkularnych polega na zadawaniu pytań odnoszących się do różnic lub definiujących relacje (kierowane do każdej z osób w rodzinie). Pytania te pozwalają omijać opór rodzinny , walkę pomiędzy jej członkami, pobudzają też członków systemu myślenia w kategoriach różnic i relacji. Zasada neutralności to efekt jaki wywiera na rodzinie zachowanie terapeuty podczas sesji. Psycholog nie może robić wrażenia wspierania kogokolwiek lub oceniania poszczególnych członków rodziny. Neutralność to także pozostawanie terapeuty poza systemem rodzinnym3.

Zespół szkoły mediolańskiej stosuje szereg nowatorskich technik terapeutycznych jak chociażby interwencja paradoksalna, czy też rytuały rodzinne. Rytuały rodzinne są symboliczną formą komunikacji , która dzięki satysfakcji, jaką członkowie rodziny odczuwają z jej powtarzania, jest odtwarzana systematycznie na przestrzeni czasu. Jako technika terapeutyczna powoduje, że określone działania są przez wszystkich członków rodziny.

Schemat  pracy wg wzoru mediolańskiego:

– psychoterapeuci zbierają wstępne informacje w trakcie zgłaszania się rodziny na terapię. Przed sesją wspólnie konstruują hipotezę dotyczącą systemu rodzinnego,
– pierwsza sesja z całą rodzina trwa ok. godziny,
– po sesji zespół terapeutyczny spotyka się (prowadzący i obserwatorzy „za szybą”) i konstruują wstępnie interwencję terapeutyczną,
– zespół terapeutyczny przekazuje rodzinie interwencję końcową,
– zespół zbiera się ponownie po zakończeniu sesji aby omówić reakcje rodziny na interwencję;

Sesje terapeutyczne w przypadku szkoły mediolańskiej przebiegają w cyklu comiesięcznych spotkań. Metody terapeutyczne szkoły mediolańskiej przynoszą dobre efekty przy leczeniu objawów psychotycznych związanych z kultywowaniem przez rodzinę gier i zasad panujących nieraz od pokoleń. Takim objawem jest np. jadłowstręt psychiczny (anoreksja). Należy również zaznaczyć, że obecnie na świecie (również w Polsce) dominują techniki opracowane przez szkołę postmediolańską czyli L. Boscolo i G. Cecchina, którzy to skupili się bardziej na szkoleniu terapeutów.

Psychoterapia systemowa utożsamiana często z terapią rodzinną ma zastosowanie nie tylko na tym gruncie. Może być z powodzeniem stosowana w terapii indywidualnej, par a także psychoterapii grupowej oraz innych systemach problemowych.